Dikkat eksikliği çocuk psikiyatri kliniklerine ve psikolojik danışmanlık merkezlerine başvuru sebeplerin başında gelmektedir. Aile dikkat eksikliğini olabileceğini akademik açıdan problemler yaşandığında fark eder. Ödevlerinin başına bir dakika bile oturtamıyoruz, derslere karşı ilgisiz, sürekli telefonla meşgul şeklinde tanımlama eğilimi gösteriyorlar. Bu sebeple çocukları için psikolog başvurusu yapma ihtiyacı hissederler.
Dikkat eksikliği semptom mu? Tanı mı?
Öncelikle semptom ve tanı kelimesini biraz açmak isterim. Aileler burayı ayırt edemeyebilirler bu çok doğaldır. Uzmanlar da detaylı bir gözlem yapmadan dikkat eksikliğine müdahale etmezler. Semptom bir belirti, yani bulgudur. Örneğin Corona Virüsü’nün bir semptomu ateşin yükselmesidir. Öyleyse Corona Virüs burada tanıdır. Tanı içinde bulunan durumun literatürdeki ismini koymaktır. Dikkat eksikliği hem semptomdur, hem tanıdır. Örneğin aşırı kaygılı olan çocuklarda da dikkatlerinde azalma olur, depresyonda olan çocuklar da bilişsel anlamda yavaşlama dikkat eksikliğine sebep olur. Travma yaşamış çocuklarda dikkat eksikliği kendini gösterir. Bunlarla beraber DEB dediğimiz Dikkat Eksikliği Bozukluğu ise başlı başına bir tanıdır.
Dikkat Eksikliği Bozukluğuna Ne Sebep Olan Etmenler Nelerdir?
Uzun yıllar uzmanlar bu konu üzerinde bir çok kez araştırmalar yapmıştır. Kimi zaman yetimhanedeki çocuklar incelenmiş, kimi zaman ikizlerle çalışılmıştır. Uzmanlar bu duruma tek bir etken değil birden fazla etkenin sebep olduğu kanısına varmışlardır. Araştırmalar hala sürmektedir. Araştırmaların en çok yoğunlaştığı ve etkili olduğunu düşündüğü alanlar şu şekildedir:
- Genetik yük
- Doğum öncesi ve sonrası oluşan travmalar
- İhmal, istismar
- Santral sinir sistemi enfeskiyonları
- Sosyoekonomik sebeplerden immun sistemi baskı altına kalmış kişiler
- Kurşun zehirlenmeleri
Dikkat eksikliğine psikolog nasıl yaklaşır?
Öncelikle burada çocuğun yaşı, gelişim dönemi baz alınmaktadır. Anaokulundaki bir çocuğa yapılan müdahale ile lise sınavına hazırlanan ergene yapılan müdahale aynı değildir. Aileden detaylı öykü almak, gözlem yapmak elzemdir. Burada dikkat eksikliğinin nöroloji temelli mi yoksa bir bozukluğun semptomumu olduğuna karar verilmesi gerekir. Dikkat eksikliği bozukluğunu ayırt etmede kullanılan ölçekler:
- Moxo Dikkat Testi
- Çocuk-Ergen Depresyon Anksiyete Ölçeği
- Beck Anksiyete Ölçeği
- Wisc-4 Zeka Testi
Dikkat eksikliğinde ilaç kullanmak şart mı?
Dikkat Eksikliği Bozukluğu için ilaç kullanmak kimi zaman şarttır. Kimi zaman ise değildir. Bunu çocuk ve ergen psikiyatri hekimi karar vermektedir. Bunun için aile ile görüşme sağlar. Psikiyatrist ilaç dozunu yazın düşürülüp, akademik anlamda yoğun olunan zamanda arttırır.
Dikkat eksikliği bozukluğu tanısı almış çocukların aileleri çocuklarına nasıl yaklaşmalıdır?
Kimi zaman aileler çocuklarını uzmana çok geç götürebiliyorlar. Bu süreçte çocuk akademik hayatında, evde, sosyal hayatında defalarca etiketlenmiş oluyor. Böyle çocuklar sınıfta anlamıyor, dinlemiyor, tembel, yaramaz olarak kategorize edilemiyorlar. Burada çocuğun en çok benliği incinmektedir. Akademik anlamdaki problemler bir şekilde ileride düzenlenir. Fakat çocuğun incinmiş yapısı ne yazık ki kolay kolay onarılmamaktadır.
Dikkat eksikliği bozukluğu tanısı alınmış çocuklar psikoloğa başvuru yapmadan önce defalarca çevre tarafından ezilmiş çocuklar olabilir. Bu sebeple ailelerin böyle çocukların daha çok takdire ihtiyacı olduğunu unutmamalıdır. Aileler çocuklarına ”Ben de başarabiliyorum.” hissini vermelidirler. Bu çocukların hayatlarında en çok buna ihtiyaçları vardır.
Ruhsal anlamdaki ihtiyaçlardan bahsettikten sonra akademik açıdan nasıl yardım konusuna şöyle bahsetmek isterim. Derslerinde ve ödevlerini yapmada güçlük çeken bu çocuklara ödev ablası ya da abisi eşlik etmelidir.
