Psikiyatrist, Klinik Psikolog ve Psikolojik Danışman: Aralarındaki Farklar ve Çalışma Şekilleri

Böylesi bir konuda sağlığın ne demek olduğunu açıklarken aslında yalnızca biyolojik alanda gözetilen bir sağlık farkındalığının, insanı diğer boyutlarıyla da görememekten kaynaklandığını hatırlatarak başlamak isteriz. Bu nedenle çeşitli habersizlik ve önyargılarla ruh sağlığı hizmeti almanın önünde toplumsal algı engeli olduğu gibi bu hizmeti sunan uygun meslek profilleri arasında bir ayrım yapma engeli de var. Psikiyatrist, Psikoterapist, Klinik Psikolog ve Psikolojik Danışman. Peki nedir farkları hangisine başvurmalı?

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre sağlıklı olmanın alt kategorileri vardır. Bunlar; Bedensel, Psiko-Sosyal, Ruhsal, alanlarda iyi olma halidir. Bu iyi olma hali yalnızca hastalık ve sakatlığın olmaması şeklinde değerlendirilmemektedir. Zira İnsan yalnızca bedensel boyutundan ibaret değildir. İşte tam da bu noktada bedenin ötesinde bir insan gözetimi ve diğer boyutlarıyla sağlıklı olmanın yeni tanımlara ve yeni tedavi/yaklaşım alanlarına kapı açtığı söylenebilir.

Psikolojik Sağlığımızla ilgili hizmet almak neden kolay değildir?

Hastalandığımızda randevu alarak doktora gideriz, fakat hastalığımız bedensel alanda olsa dahi bir doktordan tüm hastalıklarımızı anlamasını beklemeyiz. Çünkü doktorlar kendi aralarında cildiye ve dahiliye gibi birçok alt dalda uzmanlaşır. Hastalığımızın sebebini tam olarak bilmesek de hastalığımızın alanından veya semptomlarından yola çıkarak hangi uzmandan randevu alacağımız konusunda pek zorlanmayız.

Ama psikolojik bedenimiz için böyle bir durum söz konusu değildir. Çünkü ne sebeplerini ne de sonuçlarını kestirmek kolay değildir. Genel olarak bu alandaki problemlerimizi ilk seferde değil belki biz veya çevremizdekiler fark edecek kadar tekrar ettiğinde, hatta bazılarımız için hayatımızın olağan akışı sekteye uğrayacak kadar ciddileştiğinde bir şeylerin yolunda gitmediğini kabul ederiz. Sonrasında ise karşımıza hastane randevusu için sıra almaktan çok daha zor iki engeli fark ederiz.

İlk olarak toplumsal önyargılardan çekiniriz. Özellikle ruh sağlığı alanında hizmet almanın veya böylesi bir talepte bulunmanın ne yazık ki etiketlenmeye sebep olması nedeni ile çekinebiliriz.

Öte yandan problemimizin kendimizce tespit ettiğimiz sebeplerinden yola çıkarak kendimize bir uzman seçmek isteriz. Fakat bu noktada da daha önce çevremizden kimse böylesi bir hizmet almadığı için hangi mesleğin ne şekilde hizmet verdiğini kestiremeyebilir, psikiyatri randevumuzdan sonra doktor beni dinlemedi diye üzülebiliriz.

Ruh Sağlığı Alanında hizmet alabileceğimiz kişiyi nasıl seçeriz?

Bir şeylerin yolunda gitmediğini fark etme ve bu durumu kabul etme, yanlış ve yetersiz bilgiden kaynaklanan sosyal yargılardan sıyrılma cesareti gösterdikten sonra üçüncü aşamaya geçeriz. Talebimize uygun bir uzman seçmek!

Bu seçimi uygun bir şekilde yapabilmek adına ruh sağlığı alanında çalışan uzmanların çalışma kapsamlarını detaylandırmak gerekirse şu şekilde özetlenebilir;

Psikiyatristler: İlaçlı tedavi yapabilme yetkisine sahiplerdir. Doktor olup uzmanlığını psikiyatri alanında yapmış kişilere denir. Beyin kimyasında ve hormonlarımızdaki dengesizliklerin sebep olduğu etmenleri ilaçlar aracılığı ile dengelemek gibi bir hizmet sunan kimselerdir. Klinik psikolog veya psikolojik danışman aldıkları eğitimden yola çıkarak etik ilkelere uygun bir hizmet sundukları takdirde böyle bir hizmete ihtiyaç duyduğunuzu fark ettiklerinde sizi öncelikle psikiyatriste yönlendireceklerdir. Bir psikiyatrist her zaman ilaçlı tedavi yapabilmekle beraber konuşma üzerinden bir terapi talebinizde bunu karşılamayabilir. Tam da bu noktada sizi ilaçlı tedaviniz esnasında ek olarak bir klinik psikoloğa veya hastanede çalışan bir psikoloğa yönlendirebilir.

Klinik Psikologlar: Yukarıdaki yönlendirme hususunda psikiyatrik tanı aldığı veya psikiyatrist tarafından reçete edilen bir ilaç kullandığı için ikincil anlamda bu kimselere psikolojik destek sağlayabilecek kimselerdir. Öte yandan psikiyatriste gitmesine gerek olmayan kimseler içinde ilk basamak sayılabilecek çeşitli terapi ekollerinde uzmanlaşan ve bu ekollerce psikoterapi yapan kimselerdir. İlaç yazamayan fakat ilaç kullanıp da yönlendirilmiş yahut ilaçsız olarak yönlendirilmiş kimselere psikoterapi hizmeti sunarlar. Yönlendirmeye gerek kalmaksızın da psikiyatrik desteğe ihtiyaç duymayan bireylerin salt olarak hizmet alabileceği kimselerdir.

Psikolojik Danışmanlar: Çeşitli kurumlarda önleyici ruh sağlığı hizmeti sunan kimselere denir. Çalışma alanlarına göre değişen yaş gruplarına hizmet sunabilir. Henüz tanı almamış bireylerle olası tanıların ve yaşam sorunlarının meydana gelmemesi adına hizmet sunan kişilerdir. Tanı alabilecek bir durum tespit ettikleri takdirde psikiyatriste veya tanı almasa da daha spesifik bir hizmet alınabilmesi adına danışanının problemi ve bu probleme uygun psikoterapi ekollerinde çalışan klinik psikologlara yönlendirebilir. Yönlendirme yapmadığı süreçte kariyer, evlilik, okul veya bireysel alanlarda psikolojik danışmanlık hizmeti sunabilir.

Tüm bunlardan yola çıkarak bir klinik psikoloğa başvurulduğu takdirde başvuru sebebine uygun olabilecek alanlarda hususi eğitim almış kişileri tercih etmek daha nitelikli bir ruh sağlığı hizmeti alabilmek için oldukça yararlı olabilir.

Uzman Klinik Psikolog Emrehan Mutlu
Stajyer Psikolojik Danışman Enver Deprem